Яшел Үзән районы Раифа монастыре

Тасвирлама:
Казан шәһәреннән ерак түгел, Яшел Үзән районының искиткеч матур бер җирендә Идел-Кама дәүләт тыюлыгы бар. Тыюлык территориясендә Раифа ирләр монастыре булу сәбәпле, бу урыннарны халык «Раифа» дип йөртә. Раифада карарлык, сокланырлык, гаҗәпләнерлек әйберләр күп. Яшел Үзән районы Раифа монастыре – Федераль әһәмияткә ия Россия мәдәни мирас объекты.
Адресы:
55°54′08, 48°43′46

Монастырьнең тарихы да гаҗәеп кызыклы. Казан шәһәреннән көньяк-көнбатышка таба 27 чакрымда әкияттәгедәй тыныч бер күл бар. Аның тирәсендә меңәр еллык чыршылар үсә. XVI гасырга кадәр бу җирләрдә марилар (чирмешләр) яшәгән. Күл буенда үзләренең мәҗүси бәйрәмнәрен үткәргәннәр. Табигатьне саклаганнар: агач кисәргә, гөмбә, җиләк җыярга рөхсәт ителмәгән. Шулай Раифа урманнары кеше кулы тимичә сакланган. Мәскәүнең Чудово монастыре монахы Филарет, әти-әнисе үлгәч, алардан калган байлыкны ярлыларга өләшә һәм изге җирләр эзләп Идел буйларына чыгып китә. 1613 елда ул Казанга килә һәм күпмедер вакыт Кремль территориясендәге Спас-Преображение монастыренда яши. Соңрак Филарет, ялгыз гыйбадәт кылу өчен, үзенә урын эзләп чыгып китә. Казан тирәсендәге урманнарда бик озак йөргәннән соң, бүгенге Раифа күле янына килеп чыга. Аңа бу урыннар бик ошый һәм ул шушында төпләнеп калырга уйлый. Монах күл буенда берүзе яши, көне-төне гыйбадәт кыла. Монда яшәүчеләр монах турындагы хәбәрне тирә-юньгә тарата. Аның янына Казаннан башка монахлар да килә. Филаретның тәкъдиме белән монда часовня төзелә. Анда иртә-кичен гыйбадәт кылына башлый. Кырык елга якын гомерен гыйбадәттә уздырган монах 1659 елда үлә. Филарет вафатыннан соң, часовня урынына монастырь салырга рөхсәт алына. Ә яңа моныстырьга Кызыл диңгез буендагы Синай ярымутравындагы Раифа монастыре исемен бирәләр. IV гасырда Рим солдатлары, алтынга кызыгып, андагы 39 моныхны үтергән була. Архив документларында Раифа беренче тапкыр 1620-1630 елларда искә алына. Монахлар бу җирләрдә тыюлык ясыйлар. Агачларны кисәргә ярамаган, ә күлдән балык тотар өчен игумен рөхсәте кирәк булган. Монастырь дүрт йөз ел буена табигатьне саклый, шуңа күрә монда бик карт агачлар да исән. 1689 елда монастырьда зур янгын була, агач корылмаларның барысы да янып бетә. Яңа корылмаларны таштан сала башлыйлар. Тирә-як авыллардан «мәңгелек измә» өчен тавык йомыркасы җыялар, сәүдәгәрләр үз акчаларына ерак заводлардан яхшы кирпеч кайтарталар. Монастырьнең соңгы корылмасы 1901 елда Казан сәүдәгәре М.Т.Атлашкин акчасына төзелә. Бу корылма үзенең уникаль акустикасы белән кызыклы. Хорда җырлаган монахларның тавышы ике чакрымнан ишетелеп тора. Монастырь, тулы бер ансамбль буларак, XVIII гасыр башында төзелеп бетә. Монда барлыгы 16 храм исәпләнә. Стеналарга туплар куялар. Бу тупларга каршы Пугачёв гаскәре дә көчсез була. Ул, монастырьга керә алмыйча, башка юлдан китә. Революциягә кадәр монастырьда 80 монах һәм послушник яшәгән. 1917 елгы революция Раифа монастыре тормышына зур үзгәрешләр кертә. 1918 елда монастырь рәсми рәвештә ябыла, ләкин гыйбадәтләр әле тагын берничә ел дәвам итә. 1924 елда анда Совет властенең өяз башкарма комитетын, Зур Ключи авылы больницасын, мәктәбен күчерәләр. 1928 елда монастырь ябыла, монахлар аннан куыла. 1930 елда монахларны Совет властена каршы эш алып баруда гаепләп, кулга алалар. Дүрт кешене аталар, калганнарын сөргенгә сөрәләр. 1933 елда монастырь территориясендә балигъ булмаган балалар өчен хезмәт колониясе ачыла. Шулай ук монда сәяси тоткыннар өчен төрмә дә була. 1990 елда Раифа монастыре рәсми рәвештә Казан епархиясе Рус православие чиркәвенә тапшырыла. Шушы көннән игумен Всеволод җитәкчелегендә Раифаны яңарту, торгызу эшләре башлана. 1992 елда Грузия Аллаһ Анасы соборының гөмбәзенә тәре куела. 60 ел вакыт үткәннән соң, беренче гыйбадәт кылына. 1994 елда монастырьда ятимнәр өчен приют ачыла. Монда 8 яшьтән 16 яшькә кадәрге ятим малайлар тәрбияләнә. Бу балалар гомуми белем бирү мәктәбенә йөреп белем ала. Монастырьда аларга өстәмә дәресләр дә керә. Бу дәресләрдә музыка, рәсем сәнгате, гуманитар фәннәр һәм дин нигезләре өйрәтелә. Регент диакон Сергий җитәкчелегендә 1993 елда оештырылган монастырь хорын Россиядә генә түгел, бөтен дөньяда беләләр. 1998 елның җәендә ул, Польшада үткәрелгән Халыкара дини музыка конкурсында уңышлы чыгыш ясап, лауреат исемен алды. Бүгенге монастырьнең ап-ак таш диварлары, чиркәү манаралары, храмның яшел, зәңгәрсу гөмбәзләре гаҗәеп матур һәм тулы архитектура ансамбле булып тора. Монастырьның тирә-ягында җәй көне – төрле төстәге хуш исле чәчәкләр диңгезе, ә кышын – ап-ак кар... Монастырьга кергәч тә, һәркем берничек тә аңлатып булмый торган җан тынычлыгы, рәхәтлек сизә. Бу урын бик күп кешеләрне үзенә тарта, шуңа күрә, нәкъ элекке вакытлардагы кебек, бирегә халык агыла. Монастырьга паломниклар һәм туристлар Татарстаннан гына түгел, бөтен Россиядән килә. Аларның һәрберсе монда уй-фикерләрен тәртипкә китерү, борынгыларның рухына якынаю өчен килә. Монастырьда кунакларны шатланып каршы алалар, хөрмәтләп озатып калалар.