Гомер бер бирелә – кадерләрен бел генә...

Олыгая барганда да бу сәләтен югалтмады ул. Урамнан барганда да, кайберәүләр кебек күзләрен түбән текәп түгел, ә таныш-белешләрне очратмаммы, дип, туры карап йөрергә ярата. Бүген дә эшеннән чыкты да, базарга сугылырга булган иде, тик барып җитә алмады, яныннан үтеп киткән хатында таныш чалымнар күреп, атлаган җиреннән туктап калды. Кире борылды да күз карашы белән әлеге хатынны эзләп табып тиз-тиз адымнар белән  артыннан китте. “Әйе, шул, үзе бит”, - дип үз-үзе белән килешкәч кенә, куып җитеп беләгенә кагылды:

-Айсылу, синме соң? – дип, алдына чыгып басты. Хатын да, аптырап, башта берни дәшми генә Гөлнурга сынап карап торды да, танып алып, дөньяда иң якын кешесен очраткандай:

-Ай, Гөлнур апа, җаным, син бит бу! – дип кочаклап ук алды.

Алар якындагы кафега кереп утырып бик озаклап тормышлары турында серләшеп, рәхәтләнеп эчләрен бушаттылар. Унбиш ел эчендә үзгәрешләр дә, яңалыклар да хәйран җыелган иде. Инде кайтырга кирәк, дип, урамга чыккач та берникадәр аерылыша алмый тордылар. Айсылу рәхмәт тулы күз карашын Гөлнурга төбәде дә:

-Син бит минем саклаучы фәрештәм. Теге юлы син килеп кермәсәң, кызымны кемнәр үстергән булыр иде. Гомерем буе сиңа рәхмәт укыйм, Гөлнур апа! Исән-сау бул, тагын күрешергә насыйп булсын, - дип, кочаклашып саубуллаштылар.

Трамвайдан төшеп, өйләренә кайтып җиткәнче Гөлнур гел Айсылу турында уйлады. Хәтерендә  уелып калган, Айсылуның тормышын астын-өскә әйләндергән вакыйгаларны кабат күңелендә яңартты.

...Гөлнурлар шәһәрдә үз йортлары белән торалар. Иске өйләрен сүтеп, яңасын булдырып яткан көннәре. Ире, ике баласы белән тырышып-тырмашып матур гына яшиләр. Гел эш, мәшәкать белән көн артыннан көн үтә, кемнәр беләндер якыннан аралашып яшәргә вакыт та, күңелгә ошаган гаиләләр дә юк бугай якын тирәдә. Бер көнне транспорттан төшкәч, үзләре ягына кайтучы яшь бала күтәргән таныш булмаган хатынга күзе төште. Әлеге дә баягы аралашучанлыгы аңа әлеге хатынга сүз куштырды. Ул башта русчалатып эндәшсә дә, бер-берсенең татар икәнен бик тиз аңладылар. Сүз артыннан сүз китеп, икесенең дә бер районнан булулары аларны тагын да якынайтты. Туган якларын сагынып калада яшәгән якташларның очрашуы тиз генә төгәлләнми инде ул. Айсылу ире белән Гөлнурлар яши торган урам башындагы бер өйдә вакытлыча яши башлаганнар икән. Тугыз айлык бик матур кызлары да бар. Шул көннән башлап ике гаилә дуслашты. Гөлнурның Айсылудан олырак, тормыш тәҗрибәсе күбрәк   булуы яшь әни өчен зур терәк булды. Бер ял иртәсендә нигәдер (хәзер онытылган инде) Гөлнур Айсылуларга китте. Ишекләре эчтән бикле, шакыгач та бер кешенең дә җавап бирмәве шикле тоелды. Бала елаган тавыш күңеленә тагын да шом өстәгәч, ул ишекне ике йодрыгы белән дөбердәтергә тотынды. Ниһаять, эчтән Айсылуның хәлсез генә:

-Ишекнең келәсен каерып керсәң генә, мин тора алмыйм, - дигән сүзләре ишетелде.

Маташа торгач, ишек  биреште (курку да көч өстәгәндер, бәлки), Гөлнур атылып өйгә килеп керде. Бер кавым күзе өйдәге караңгылыкка ияләнми торды, тәрәзә пәрдәләрен ачып, бүлмәгә күз салгач, чынлап та биредә нидер булганын чамалады. Җыелмаган табын, асты юешләнеп беткән һәм шуңа ризасызлык белдереп үкереп утыручы бала,  урын өстендә халаттан гына тезләрен эченә терәп яткан, ни үле ни тере Айсылу – үз күзенә үзе ышанмый торды Гөлнур. Чөнки баласы яшь булуына карамастан, Айсылу пөхтә хуҗабикә иде.

-Кызый, нәрсә булды? Тор, баланың да ашыйсы килә ахрысы, - дип, кечкенә Ләйсәнне кулына алып диван янына килде.

-Мин хәзер үләм дә, барысы да бетәчәк... баламны әнигә тапшырырсың, яме - дигән сүзләрне ишеткәч, Гөлнур айнып киткәндәй булды. Ләйсәннең кулына сулы шешәсен тоттырып караватына утыртты да, атылып-бәрелеп өенә йөгерде. Сулышы капкан, тетрәнүдән күзләре зур итеп ачылган хатынын күргәч, ишек алдында нидер эшләп йөргән Фәрит куркып калды:

-Нәрсә булды? – диде ул, тыныч булырга тырышып.

-Анда... анда... (шунда  Гөлнурның күзләреннән яшьләре ташып чыкты) Айсылу үләргә җыенган, әйдә тизрәк, йөгердек – дип, әйтеп бетергәндә, Фәрит инде  ярты юлда иде. Гөлнур да, каты йөгерүдән кату чыккан эчен тотып ире артыннан атлады. Ул барып кергәч, Фәрит кире чыгып, урам чатындагы таксофонга чапты.  

Бәхеткә каршы ашыгыч ярдәм машинасы бик озак көттермәде, шул арада  баланың юеш киемнәрен алыштырып, тынычландырдылар; Айсылу бөтенләй аңын югалтмасын, дип, Фәрит аны сөйләндерергә тырышты, тик йоткан бер уч даруы инде тәэсир иткәнгә, телен көчкә әйләндереп, биргән сорауларга кыска-кыска гына итеп, теләми генә җавап биргәләде ул.  Айсылуны больницага алып киткәч, алар һәрберсе үз уйларына батып, сүзсез генә өй эчен тәртипкә салдылар: табынны, урын-җирне җыеп, савыт-сабаларны юдылар. Ләйсәннең юасы керләрен, киемнәрен алдылар да ишекләрне бикләп, баланы коляскасына утыртып үзләренә кайттылар. Авыр иде...  Яшь хатынның өзек-өзек сүзләреннән алар шуны аңладылар: шимбә кич Азатның (Айсылуның ире, мәгариф системасында эшли) дусты Дамир кунакка килгән. Мунча якканнар, Айсылу мул итеп табын әзерләгән, ирләр мунчадан чыккан төшкә эчпочмакларын да пешереп өлгерткән уңган хуҗабикә. Алдан үзе юынып, аннары кызын юып чыкканда табын артындагылар шешә төбенә төшеп җитә язганнар. Мунчадан алсуланып, бала күтәреп чыккан Айсылуга сокланулы караш ташлап, Дамир:

-Хатыннан уңдың да инде син, Азат, - дип куйган. – Үзе чибәр дә, булган да! Эх, минеке булсаң, Айсылу, күтәреп кенә йөрткән булыр идем үзеңне! – сүзләренә каршы ире хатынына зәһәр караш ташлап:

-Һе, шулай итәр идеңме? – дип кенә куйган.  

Төн урталарына таба Дамир өенә кайтып киткәч, Азат ишек алдында озак кына тәмәке тартып торганнан соң кереп, баласын йоклатканда аның янында изрәп киткән Айсылуга каты гына итеп төртеп, әйдә, яныма күчеп ят, дип уяткан.  Менә шуннан башлана да инде...

-Син арт саныңны уйнатып, күзләреңне майландырып, ана кәнтәй кебек,  ошарга тырышып Дамир алдында бөтерелеп йөрисең, - дип, йокылы-уяулы хатынына манып та җибәрә. Дөньядагы барлык шакшыны аның өстенә өеп бетергәч тә бу гына аз тыела аңа, кызган баштан ярсуы басылганчы кыйный да, мәсхәрәләп каядыр чыгып китә. Моңа кадәр интеллигент иреннән мондый әшәкелекне күрмәгән Айсылу елый-елый таш булып ката. Шулай бөгәрләнеп ятып таңны аттыра. Мунчада юганнан соң ашатып йоклаткангамы, Ләйсән дә төне буе бер дә уянмыйча йоклый. Башта ул  Азатның ни өчен болай дулаганын аңламый да. Аннары, күз яшьләре кибеп түшәмгә текәлеп күпмедер ятканнан соң гына, иренең аңа нинди нахак гаеп ташлаганы башына барып җитә. Бар булганы белән Азат, дип яшәгән Айсылу өчен бу бик зур фаҗига булып тоела. “Мин болай яши алмыйм”, - дигән уй белән, бөтен җире авыртуга карамастан, тиз генә сикереп торып дарулар саклана торган тартманы алып, кулына эләккән берничә капны ачып авызына тутыра. Болай гына йота алмагач, авызыннан кире учына бушатып, берничәләп кенә су белән эчеп тә бетерә...

...Өйләренә тагын бер бала алып кайтканга Алсинә белән Алмаз бик куандылар. Үзләренең уенчыкларын Ләйсән алдына тезеп куеп, уйнатып мәш килделәр. Өч көннән Айсылуның әнисенең апасы Ләйсәнне алырга килде. Тик Фәритнең дә, Гөлнурның да баланы бирәселәре килмәде.

-Сәлимә апа, Ләйсән хәзер безгә дә, балаларга да ияләште инде, аны тагын ят җиргә алып китеп ярсытмыйк, әнисе чыкканчы бездә генә торсын. Уйнарга да иптәшләре бар, Алсинә белән Алмаз яныннан да китмиләр, - дип, аны кире борып җибәрделәр.

Айсылу реанимациягә эләкте. Ике атнадан артык дәваланырга туры килде аңа. Больницадан чыкканнан соң, әнисе белән бергәләшеп Ләйсәнне алырга килде. Сәкинә апа килеп керүгә елый-елый Гөлнурның аяк астына ташланды:

-Рәхмәт яусын сиңа, кызым! Син мине бала хәсрәтләреннән коткардың! Сез булмасагыз мин хәзер кабер кочаклап акылдан язар идем, - дип, чиксез рәхмәтләрен яудырганда Гөлнур аны ничек аякка бастырырга белмәде. Олы башын кече итеп аның каршында тезләнгән ананы күтәреп, диярлек торгызды.

Бу вакытта,  баласын үтерердәй итеп, яңакка яңак куеп кочагына кыскан, йомык күзләреннән бертуктаусыз яшь агызган Айсылу баласына: “Бәгырькәемдер лә, кичер мине, кичер, багалмам. Моннан соң мин сине беркайчан да калдырмам, беркемгә дә бирмәм”, - дип пышылдый иде. Аларга карап, Гөлнурның да бите буйлап яшь тамчылары тәгәрәде.           

Табын артында озак кына сөйләшеп утырганнан соң, кунаклар китәргә кузгалды. Шунда Айсылу баласын әнисенә тоттырып, Гөлнурны кочаклап алды:

-Сине Ходай мине үлем тырнагыннан алып калу өчен җибәргәндер бу дөньяларга. Ни үлә алмый, ни терелә алмый ятканда яшәүнең, гомернең нинди кадерле икәнен, аның бер генә бирелүен, соңгы чикне узсам – бернәрсәне дә кире кайтара алмаячагымны бөтен тирәнлеге белән аңладым. Син дә һәр көнгә сөенеп яшәргә тырыш. Мин сиңа гомерем буе рәхмәт укыячакмын, Гөлнур апа, бәхетле булыгыз, - дип, саубуллашты.

Шул вакыйгадан соң алар Азат белән аерылыштылар, Айсылу әнисе янына авылга кайтып китте. Тик, иртә уңмаган – кич уңмас, кич уңмаган – һич уңмас, дигәндәй, тормышта Айсылуның бәхете булмаган икән шул. Тагын ике тапкыр иргә барып караган, яши алмаганнар. Бар шатлыгы – Ләйсәне. Озакламый тормышка чыгарга җыена. “Хет кызының бәхете булсын иде”, - дип үзалдына кычкырып әйтеп куйганын сизми дә калды Гөлнур. Әле ярый ишетүче булмады, үз-үзе белән сөйләшеп йөрүгә калган икән, диярләр. Үткәннәрне уйлана-уйлана кайтып җиткәне сизелми дә калган. Капкасын ачып кереп кенә килә иде, каршына Фәрит килеп чыкты:

-Кая йөрисең инде, борчыла башладык озак кайтмагач, - дип, Гөлнурның сумкасын алды. Иренең шул кайгыртучан сүзләреннән Гөлнурның күңелендә аңа карата рәхмәт катыш мәхәббәт ташкыны ургылып куйды. Инде утыз ел бергә булуларына карамастан, Ходайга шөкер, бер – беренә сыенып, таянып, ышанып, теге вакытта Айсылуның “гомер бер генә бирелә”  сүзләрен икесе дә хәтерләрендә саклап  яшиләр. Гөлнур бүген үзенең Җир шарындагы бик күп Айсылулардан никадәргә бәхетлерәк икәненә  тагын бер кат инанды. Шуңа, барлык хисләре чагылган күз карашы белән Фәритенә карап торды да:

-И, картым, ярый әле син бар, - дип куйды.

Зәйнәп Зиннәтуллина