Өлкән буын күргәннәр кабатланмасын иде

Без сугыш чоры һәм сугыш арты еллары балалары күргәннәрне яшь буынга күрергә язмасын инде. Сугыш башланганда без 2-3 яшьлек балалар булганбыз. Сабый гына булсак та, сугыш фаҗигасе, тормыш авырлыгын бик иртә аңладык без. Авылда нык, таза ир-атларның булмавы, авыл тулы бала-чага, карт-коры, хатын-кызлар гына булуы безне иртә олыгайтты.
Укырга кердек, һәр җыелышта «Барысы да фронт өчен!» - дип сөйлиләр иде. Бик күп гаиләләргә кайгы хәбәрләре килде, әтисез малайлар күп иде. Кайтканнары да гарипләр, кайсы - аяксыз, кайсы - кулсыз. Исән кайтканнарының да күбесе 8-10 ел эчендә дөнья куйды.
Авылдагы тормышның авырлыгын әйтеп тә бетерерлек түгел. Кеше авырлыкка яраклаша икән ул. Без, малайлар, көтү көттек. Ат белән салам, печән тарттырдык. Укырга да I класска 7, 8, 9 яшьлекләр керде. Уку - ике сменада, чөнки авылда балалар бик күп иде. Һәр класста 30-35 бала, мәктәпләр салкын, кара савыты ката, эреп-түгелеп, дәфтәр-китапларыбызны буяп бетерә иде.
Өс-баш та чамалы, әниләр әтиләрдән, абыйлардан калган киемнәрне рәтләп, тегеп бирә иде. Без шуңа риза идек, сөенә идек.
Укытучыларыбыз һәммәбезнең хәленә керә иде. Укытучы - авылда иң хөрмәтле, белемле кеше иде ул чакта.
Сугыштан соңгы елларда бәйрәмнәрдә быргы-барабаннар, юлбашчылар портретларын тотып, урамда демонстрацияләр үтә иде. Демонстрациядән тыш, безне класс­ка кертеп, берәр булка-кабартма өләшәләр иде. Ул кабартманың тәмлелекләре хәзер дә онытылмый. Мәктәпкә аякка чабата киеп йөри идек. Ял көне чабатага шакмак кагалар, биегәйтер өчен, су кермәскә. Тәнәфестә шак-шок шакмаклы чабата тавышы иде.

Түбән Урысбага авылыннан
Әхиялетдин абыегыз Баһавиев.

Язманың тулырак вариантын газетаның 49нчы саныннан укый аласыз.